آنچه كه آثار كوتاه “يان شوانكماير” را تبديل به آثاري درخشان و ارزشمند ميكند ، درواقع همان “كم گويي” و “تعمق” است. اينكه تنها در اپيزودهاي چند دقيقه اي ، چنان عميق به تحليل گري ها و ارائه نگرش هاي فلسفي ميپردازد كه مخاطبش را با انبوه معاني در كمترين زمان ممكن روبرو ميسازد و اتفاقا اكسير جادويي خود را از آنجايي ميگرد كه ابدا در اين “كم گويي” ، به ورطه سطحي نگري و تيتر گرايي نمي افتد. اتفاقا اين حجم كوچك آثار و عمق طويلشان ، بعضا يادآور المان هاي سوررئال و فانتزي آثار همين فيلمساز آوانگارد است. مانند كشوي كوچكي كه در “آليس” راه ورودي جهان خيالي عظيم فيلم بود. يا مانند آناتومي آدم ها در انيميشن “غذا” كه درونشان آسانسورهاي بسيار بزرگي تعبيه ميشد. اين ايده ي “قرار دادن چشم اندازهاي عظيم در ابژه هاي كوچك” يكي از معدود امضاهاي مربوط به آثار شوانكماير است.
اما در اين يادداشت ، مشخصا به يكي از ويژه ترين آثار شوانكماير و شايد بهتريشنان رجوع خواهيم كرد. اثري كوتاه (حدودا هفده دقيقه اي) به نام غذا (Food).
اين انيميشن شامل 3 بخش اصلي است كه به هركدام جداگانه خواهيم پرداخت اما نكته ي اساسي كه در مورد كليت آن موجود است ، تمثيلي بودن آن است. درواقع شوانكماير با دستمايه قرار دادن غذا و عمل “غذا خوردن” ، به تصوير كردن مسائل بزرگتر انساني پرداخته. مخصوصا اينكه اصولا نياز انسان به غذا و احساس گرسنگي او و همچنين وابستگي او به شكم ، يكي از منزجر كننده ترين و شايد حيواني ترين حالات انساني است كه عصاي دست شوانكماير در اين اثر شده است. حال اينكه هر وعده و هر كنش پيوسته به كدام معاني است را بررسي خواهيم كرد :
1- صبحانه
در بخش نخست با فضايي تقريبا اداري مواجهيم. ساختاري زنجيره اي از آدم ها كه با لباس هايي نسبتا رسمي ، روبروي يكديگر قرار ميگيرند و تبديل به “غذاساز” هم ميشوند. ساختار زنجيره اي به اين صورت است كه هركس غذاي خود را طبق دستورالعمل هايي ، از درون طرف مقابلش دريافت ميكند و پس از خوردن غذا خودش نيز تبديل به يك دستگاه غذاساز ميشود تا نفر بعدي از آن استفاده كند. آنچه كه در سطوح زيرين اين بخش از انيميشن مشهود است ، نوعي انتقاد از مصرف گرايي انسان هاست ، و نه مصرف انسان از پيرامون خود كه مصرف از خود انسان. “صبحانه” به يك فضاي كاري/اداري لينك ميشود كه كاركنان متفاوت آن ، براي شروع روز خود ، از همكار ديگرشان مصرف غذايي ميكنند. كنش ها نيز با خشونت همراه است ، بيرون كشيدن زبان ، ضربه محكم به سر ، لگد به پا ، در واقع مواجهه ي دو فرد با خشونت كه صرفا براي دريافت يك سيني غذاي مختصر شكل ميگيرد ، انزجاري از جنس روابط كاري/اداري انسان هارا يادآور ميشود كه به شكل كنايه آميزي نيز به زندان تشبيه شده. آنگاه كه هر فرد پس از زد و خورد ها و صرف غذا ، با قلم ، روي ديوار روزشمارش را تكميل ميكند.